Andere publicaties




Plato, schrijver. Teksten gekozen en vertaald door Gerard Koolschijn: 1. Liefde 2. Onzekerheid 3. Rechtvaardiging 4. Verstarring, Amsterdam 1987, 4e druk 1991, 5e druk als Ooievaarpocket 1992, 9e druk gebonden 1998, 12e druk 2009.

Plato, schrijver begint in de ochtendschemering aan het bed van Plato's ironische en demonische leraar Sokrates en eindigt diep in de nacht met de beklemmende vergadering van de autoritaire koningen van Atlantis. Daartussen ligt Plato's eigen ontwikkeling: de liefde voor Sokrates en het geloof in discussie; de onzekerheid na Sokrates' dood over de keus tussen 'denken' en 'doen'; de rechtvaardiging van zijn keus waarbij hij de mensheid zijn eigen persoonlijkheid als model aanbiedt en de politieke en psychische degeneratie meeslepend beschrijft; en tenslotte de pessimistische verstarring van zijn laatste jaren.
De Griekse filosoof Plato is vooral schrijver. In een schitterende stijl geeft hij uitdrukking aan zijn persoonlijke gedachten en gevoelens. In zijn dialogen is hij in feite in gesprek met zichzelf en probeert hij een innerlijk conflict radicaal op te lossen.
Gerard Koolschijn heeft de persoonlijke teksten uit zijn werk bijeengebracht, waardoor een oorspronkelijk beeld van Plato ontstaat. Het boek bevat fragmenten uit 19 van Plato's 29 boeken, waaronder de literaire hoogtepunten uit Feest ( Symposion ), Sokrates' verdediging, Gorgias en Politeia, in een nieuwe vertaling.

'Dit boek is prachtig geconstrueerd. Plato, schrijver kun je lezen en begrijpen met een minimum aan kennis van de Griekse oudheid of de klassieke filosofie. Veel van de vraagstukken die aan de orde komen zijn de hedendaagse lezer niet vreemd. (Bart Tromp in Het Parool)

'leest als een essayistische roman' (Willem Jan Otten in Maart)

'origineel en verantwoord ' (Lic. Dirk Magerman in de Boekengids)

'Plato, schrijver, een keuze uit zijn literair mooiste teksten in een magistrale vertaling' (De Standaard)

'Gerard Koolschijn maakte een ongelooflijk mooie keuze uit het werk van Plato. Daarin geen verstarde, conventionele of traditionele kijk op ideeën en werk van de Griekse filosoof, maar een oorspronkelijke benadering waarbij in een boeiend geheel veel aspecten van Plato worden belicht.' (Zwolsche Courant)

 




Het democratische beest, Plato's tegenstander, Amsterdam 1990, 2e en 3e druk onder de titel Plato, de strijd tegen het democratische beest, Amsterdam 1996, 1997, 4e herziene druk onder de titel Plato, de aanval op de democratie, Amsterdam 2005  

Het werk van Plato is geen objectief onderzoek, maar een grootse en fanatieke poging het gelijk van een persoonlijke overtuiging te bewijzen. Voor hem stond het lot van de wereld op het spel. Als belichaming van zijn gelijk schiep hij een van de grootste literaire figuren uit de geschiedenis: de martelaar Sokrates, uitgelachen en gedood door zijn eigen Atheense volk, in Plato's ogen een democratisch beest.
In dit boek beschrijft Gerard Koolschijn Plato's woedende aanval op de democratie, maar ook de politieke en psychologische achtergronden van zijn ideologie. Plato vindt het type van de democraat gevaarlijk en verzet zich tegen de artistieke, ethische en politieke criteria van de massa.
Koolschijn behandelt uitgebreid de achtergrond van Plato's theorieën. Hij toont de tegenstrijdigheid van diens natuur: hoewel hij het menselijk bestaan als volledig verziekt verwerpt, blijft hij tot zijn dood werken aan zijn ontwerp voor een ideale samenleving. Plato ziet daarbij zijn ideologie als laatste redmiddel voor de wereld en als een uiterste poging het democratische streven naar vrije behoeftebevrediging en de daarmee gepaard gaande blinde economische groei en vernietiging tegen te houden.

'Bij het lezen van zulke boeken besef je weer eens hoe leuk filosofie kan zijn ' (Hans Dijkhuis in Trouw)

'Koolschijns even temperamentvolle als aanstekelijke inzet kan de confrontatie met Plato alleen maar ten goede komen' (Arnold Heumakers in de Volkskrant)

'Een bevlogen samenvatting van de leer van Plato ' (Hans Warren in de PZC)

'Dit lees je voor je genoegen in één adem uit ' (H.W. Pleket in Hermeneus)

'Een genot om te lezen ' (I. van Teeseling in de Humanist)






Homerus' Ilias, in vijf akten samengevat, Amsterdam 1993
Als eerste productie in het Transformatorhuis en 'wereldpremière' opgevoerd door Toneelgroep Amsterdam, 1994.

Een koe en een schaap kun je roven,
ketels en paarden kopen,
maar dat de adem van een mens terugkeert
als hij eenmaal de tanden voorbij is,
dat is niet te koop,
die buit kunnen wij niet behalen.

De Ilias is het verhaal van de beroemdste oorlog uit de Griekse mythologie. Homerus beschrijft de laatste dagen van de tienjarige strijd om Troje, niet als verslag van een reeks gebeurtenissen, maar als dramatisch epos waarin gevechten de achtergrond vormen voor het eigenlijke thema, de wrok van Achilles en diens keus tussen leven en roem.
Om de handeling rond de tragische hoofdpersoon te ontdoen van de vele zijsprongen en terug te brengen tot de kern, koos Gerard Koolschijn voor een toneelbewerking. Uitgaande van Homerus' tekst balde hij het epos in vijf akten samen.
Het schouwspel van de diep beledigde Achilles, die zijn woede jegens legerleider Agamemnon pas vergeet en weer aan de strijd deelneemt wanneer zijn boezemvriend Patroklos mede door zijn eigen toedoen is gesneuveld, wordt vanaf een balkon gadegeslagen door de goden. Voor hen is het niet meer dan een soms vervelend, soms spannend tijdverdrijf. Ze zijn als een verwend publiek dat er niet voor terugschrikt zich actief met de personages te bemoeien als het verloop van de handeling hun niet bevalt.

'Iedere Homerus-fanaat die de toneelbewerking van Koolschijn heeft gelezen zal moeten toegeven dat de sfeer van de meester buitengewoon goed is getroffen en dat de uitgave een groot publiek, en niet alleen in de schouwburg, verdient. (...) De taal van de bewerking is prachtig. Met zijn grote ervaring op het gebied van de tragische verzen heeft Koolschijn ook nu weer aan de dichtregels een fraaie cadans weten te geven ' (Hein van Dolen in de Volkskrant)

'Koolschijn heeft gepresteerd wat niemand voor hem heeft aangedurfd: een toneelstuk in vijf bedrijven geconcentreerd rond de hoofdfiguur Achilles. Zo'n onderneming heeft het voordeel dat de toch wel taaie Ilias plots in zijn essentie naar voren treedt ' (Lic. Patrick Lateur in de Boekengids)

'Een toneelstuk dat als gestileerd televisiespel heel indrukwekkend zou kunnen zijn. Koolschijns afwisseling van proza en vrije verzen is dermate ritmisch dat deze - doorgaans letterlijke - vertaling honderd keer zoveel poëzie bevat als bijvoorbeeld het dichterlijk bedoelde gebroddel van een (X.) Wie ertegen opziet de gehele Ilias te lezen, kan nu in één avond een representatieve indruk krijgen van de oerkracht van het origineel.'
(Piet Gerbrandy in de Groene)

'Koolschijns stuk is een wonder. Met steeds verrassende woorden en een schitterende stijl creëerde hij zonder Homerus te kort te doen een wereld die tegelijk reëel is en mythologisch mysterieus. De Trojaanse en Griekse helden maakt hij menselijk en bovenmenselijk tegelijk. En elke gebeurtenis, of die nu wordt geleid door mensenwens of godenwil, tolt razend in de rondte tot er halt kan worden gehouden bij de Griek Achilles.'
(Yoyce Roodnat in NRC-Handelsblad)

'Een ironiserende achtergrond waarop de goden zich bewegen, een Muze die een nieuwe verhevenheid invoert, mensen die de grillen van de goden uitvoeren, en... een taal die een lust is voor oog en oor. (...) Koolschijn verdient het mooiste compliment dat men een vertaler kan maken: al lezend in deze Ilias vergeet je dat dit werk 'slechts' een vertaling is.'
(Freddy Decreus in Filter)





Aischylos, Sofokles, Euripides, Eén familie, acht tragedies : Ifigeneia in Aulis (Euripides), Agamemnon, Dodenoffer, Goede geesten (trilogie van Aischylos), Elektra (Sofokles), Elektra , Orestes, Ifigeneia op de Krim (Euripides), Amsterdam 1999, 3e druk 2007

Aischylos, Sofokles en Euripides, de drie grote Griekse tragedieschrijvers, hebben elk toneelstukken gemaakt over de gruwelijke gebeurtenissen in het gezin van koning Agamemnon van Mykene. Samen zijn het er acht: niet minder dan een kwart van alle bewaard gebleven Griekse tragedies.
De drie dichters putten hun stof uit het volgende verhaal. Om de Griekse vloot in staat te stellen tegen Troje uit te varen offert legerleider Agamemnon in de havenplaats Aulis zijn eigen dochter Ifigeneia aan de godin Artemis. Wanneer hij zegevierend uit Troje terugkeert wordt hij vermoord door zijn vrouw Klytaimestra. Hun dochter Elektra wacht wanhopig op de wraak die haar gevluchte broer Orestes zal moeten nemen. Wanneer hij eindelijk verschijnt vermoordt hij met haar hulp hun moeder.
Na de moord wordt Orestes door wraakgeesten achtervolgd. Aangeklaagd door de geesten en verdedigd door de god Apollo, die hem de moedermoord heeft opgedragen, wordt hij door een Atheense rechtbank van rechtsvervolging ontslagen.
Om rust te vinden reist hij in opdracht van Apollo naar de Krim, waar hij zijn dood gewaande zus Ifigeneia aantreft als priesteres van Artemis. Die had haar in Aulis van het offeraltaar gered. Het is een vaak komisch slot van een trieste geschiedenis.

'De vertalingen van Gerard Koolschijn blinken uit door een perfecte beheersing van het Griekse origineel én van de Nederlandse taal. Koolschijn laat zien dat een letterlijke weergave qua taal, toon en register juist toegankelijk maakt. Hij weet te bereiken dat je van begin tot eind (acht tragedies!) geboeid door blijft lezen: geboeid door de inhoud maar ook door het heldere taalgebruik'.
(G.A. Oosterom in Reformatorisch Dagblad)

'Doordat de lezer iedere keer dezelfde personages in meestal licht gewijzigde omstandigheden tegenkomt, werkt het boek als een gecompliceerde maar ook spannende roman waarin verscheidene vertellers steeds hun eigen visie op de gebeurtenissen geven.'
(Piet Gerbrandy in De Groene)

'De Atriden, een met bloed besmeurde familie, leveren de hoofdpersonen voor deze acht verbluffende tragedies, in schitterend Nederlands vertaald'
(Marjoleine de Vos in NRC-Handelsblad)




                                             © Lidwien Chorus

Herman Hissink, Natuurlijk bestaat God, dagboeken en brieven gekozen door Gerard Koolschijn, Amsterdam 1e en 2e druk 2016.

Kijk vanuit de ruimte naar onze planeet, waar eens dinosaurussen rondstapten en nu mensen krioelen - vernuftig genoeg om de aarde te vernietigen. Met zo'n blik heeft Herman Hissink bijna honderd jaar geleefd, ondanks wereldoorlogen en rampzalige natuurvernietiging vasthoudend aan het geloof dat Mozart geen toeval was. En dat er een evolutionaire mutatie van de mens moet komen voor het te laat is.
Dit geloof is de kern van Hissinks dagboeken en brieven, waarin hij zijn ervaringen en waarnemingen beschrijft, vaak woedend, altijd met hartstocht - of het nu gaat om zijn natuurliefde, zijn tocht door de vuurzee van het gebombardeerde Haagse Bezuidenhout of zijn zwerftochten door de Griekse bergen.
Natuurlijk bestaat God is een fascinerend persoonlijk verslag van de twintigste eeuw, met metafysica als motor van maatschappijkritiek.

Herman Hissink (1915-2011), geboren en getogen in Den Haag, hield tijdens de Tweede Wereldoorlog, betrokken bij verzetswerk, een oorlogsdagboek bij. Van 1944 tot 1980 was hij leraar Nederlands aan het Sorghvliet-gymnasium in Den Haag. Met tientallen toneelregies en gezamenlijke kampeertochten door de Europese natuur zette hij zijn stempel op generaties leerlingen.

'Koolschijn maakte een selectie waarin de eruditie, belezenheid en eigenzinnigheid van Hissink tot uiting komt. Teksten die een eeuw omspannen en de lezer tot nadenken aansporen. Een prachtig, niet zelden ontroerend portret.' (T.A. Smedes voor NBD Biblion)

'Natuurlijk bestaat God is een vreemd en geweldig boek. Hier wordt een eeuw neergezet, in schoon- en lelijkheid, vol afschuw en verwondering, constant geformuleerd in gebeiteld, beeldrijk Nederlands.' (Peter Henk Steenhuis in Trouw)

'Kent u Herman Hissink? Ik ook niet, tot voor kort. In dit bijzondere boek is een man aan het woord die prachtig kan schrijven: 'Eind oktober zal ik wel halen. Modderbaden zouden kunnen helpen, ja. Als kind speelde ik in Klarenbeek al in de modder, tussen de koeienplakken. Wanneer ik thuiskwam zei mijn moeder: 'Kind, ga je wassen, je zit onder de stront.'
(Wim Brands in de VPRO-gids)

'Hissinks levenshouding: Wat een rotzooi en wreed theater de wereld ook mag zijn, er is te veel moois en mysterie om volledig cynisch te worden. Hij trok te vuur en te zwaard ten strijde tegen alles wat het raadsel en de schoonheid van het leven aantastte, zoals vervuiling en natuurvernietiging, maar ook ordinaire seks en plat amusement. Kortom, hij was een activistische aristocraat.' (Jan Hendrik Bakker in Den Haag Centraal)

'Pelgrim Hissink spreekt een taal vol metafysica en toch wijst hij de lezer elke keer op de schepping aan onze voeten. ' (Kester Freriks in NRC-Handelsblad)

'Wat een man! Een overweldigende, zeer protestantse, zeer gedreven leraar, hartstochtelijk natuur- en literatuurliefhebber, die in een bloem kijkend de vreugde van de hele schepping beleeft, die zijn leerlingen meeneemt naar Griekenland om naar afgelegen kloosters te lopen en net als hijzelf extatisch te worden van de eenvoud en de schoonheid van het leven - zonder dat hij zichzelf voor de gek houdt aangaande de wreedheid van de mens, of van de natuur.' (Marjoleine de Vos in NRC-Handelsblad)





Plato's oplossing voor de planeet, samengesteld en vertaald door Gerard Koolschijn, Amsterdam 2017

Sinds een botte projectontwikkelaar is gekozen om het machtigste land op de aardbol te leiden, dreigen kortzichtigheid en onwetendheid, brutaliteit en bluf opnieuw het lot van de op hol geslagen mensheid te bepalen.
Atoomwetenschappers hebben hun Doomsday Clock vooruitgezet tot 2 1/2 en nu zelfs 2 voor 12. Vernietiging lijkt dichterbij dan ooit. Hoog tijd nog eens een blik te werpen op de oudste utopie door een mens in wanhoop geschreven.
Plato zag het gevaar van ongeremde menselijke begeerte. Democratie kon die niet beteugelen, dacht hij. Een democratie was per definitie een consumptiemaatschappij waarin politici die ongerichte economische groei wilden tegengaan onmiddellijk werden weggestemd. Weigerend tot cynisme te vervallen zocht hij een verklaring en een oplossing in een met vuur verkondigde psychologische en politieke theorie.
Omdat vertwijfeling zijn politieke voorstellen uiterst radicaal maakte begreep hij dat de verwezenlijking even onwaarschijnlijk was als de kans dat de mensheid zou aanvaarden dat genetische manipulatie van de eigen soort de enige uitweg bood.
Wel kon zijn utopie, hoopte hij, dienen als een 'richtlijn aan de hemel.'

Deze uitgave is een korte en krachtige selectie uit Plato's psychologische en politieke theorie.


Korte teksten in boeken, tijdschriften, kranten

Plato vertaald, De Revisor, april 1976
Epicurus in het Nedergrieks. Klassieke schrijvers zijn aan een rehabilitatie toe, Vrij Nederland, 11 december 1976 (recensie)
Een potsierlijke Plato, Vrij Nederland, 3 maart 1979 (recensie)
Twintig stellingen over de klassieke talen in het voortgezet onderwijs, Lampas, november 1981
Het gymnasium in de aanval, Hollands Maandblad, december 1984
Nederland koploper met geïnfantiliseerd onderwijs, NRC-Handelsblad, 21 april 1987
Moe van de dingen, NRC-Handelsblad, 29 april 1988 (over Vergilius' Aeneïs)
Plato, democratie en literatuur, NRC-Handelsblad, 28 oktober 1988
Xenofon, voorwoord bij Griekse oorlogen, Amsterdam 1990
Onbegonnen werk, Hollands Maandblad, 1990, 5-6 (over politiek), ook als 'artikel van het decennium' opgenomen in NRC-Handelsblad, 28 december 1999
Dankwoord Nijhoffprijs, NRC-Handelsblad, 1 februari 1991
Kythira in november, Lychnari, 1992, 4
De eerste stap. 1963, Lychnari 1996
Het getrappel van de ballenjongens, Dordtse Tennis Cahiers IX, 2001
Plato's fundamentalistische aanval op de democratie, De Gids, november 2006
De gouden dominee, nawoord bij de Perpetua-Plato, Amsterdam 2008
De mens een kindermoordenaar, nawoord bij de Perpetua-Euripides, Amsterdam 2010
Alleen wereldvreemdheid kan ons redden, Tijdschrift voor Coaching, maart 2019
Verborgen vonk, korte vertaalmemoires, Filter 27.3, 2020.