ZO OUD ALS DE TIJD
roman in 3 delen
VAN GEBOORTE TOT MOORD – OORLOG OVERZEE – HET GROTE EN HET KLEINE LEVEN
augustus 2024
VAN GEBOORTE TOT MOORD heeft twee elkaar afwisselende verhaallijnen.
De eerste lijn volgt vanaf de geboorte het leven van de dochter van de schrijver en zijn vrouw. Thuis en op lange wandeltochten en beklimmingen.
De lijn wordt afgebroken wanneer de dochter – inmiddels twaalf jaar oud – door een bank wordt benaderd om een rekening met pinpas te openen.
De andere lijn volgt een vrouw van drieduizend jaar geleden. Zij vertelt haar verhaal zelf, terugkijkend op haar kinderjaren in de prachtige, door bergen omringde vallei waar haar vader koning is. Zij houdt van de oude verhalen die hij haar op lange wandelingen vertelt. Hij waarschuwt haar voor de zee, die ook voor zijn onderdanen verboden is, omdat handel drijven voor winst hun eerzame boerenleven ondermijnt. Haar eigen leven verandert radicaal wanneer ze wordt uitgehuwelijkt aan een vorst in het noorden, waar na een paar gelukkige jaren haar man en hun pasgeboren kind worden vermoord door een machtsbeluste koning uit een rijk naburig land, die haar meeneemt als vrouw. Zij zal een van de beruchtste vrouwen uit de wereldliteratuur worden.
Het tweede deel, OORLOG OVERZEE De mannen – De vrouwen, heeft vijf vertellers: 1 De vrouw, die zich zal wreken. 2 Haar nieuwe echtgenoot, die als opperbevelhebber van een reusachtige oorlogsvloot onder religieuze politieke druk hun eerste dochter offert om overzee oorlog te kunnen voeren. 3. Een ontembare prins uit barbaarse streken, die gebruikt wordt als lokaas om moeder en dochter onder het mom van een huwelijk naar de vloot te krijgen. 4. De kroonprinses van de vijand, die na tien jaar oorlog als slavin wordt afgevoerd, terwijl ze ziet dat haar zoontje – als potentieel gevaar voor de toekomst – van de stadsmuren wordt gegooid. 5. De schrijver zelf als oorlogsverslaggever.
De vrouw van de opperbevelhebber keert na het offer van haar dochter verbitterd naar huis terug en doodt haar echtgenoot bij zijn triomfantelijke terugkeer. Een geoorloofde terechtstelling in haar ogen.
In het derde en laatste deel, HET GROTE EN HET KLEINE LEVEN Woedend afscheid, spuwt de schrijver, al dichtbij de dood, zijn gal over het botte mensdier dat de greep op zijn daden voorgoed verliest en in een krankzinnige jacht op rijkdom de enige aardbol waarop hij zou kunnen leven vernietigt.
Het relatief korte deel heeft zestien vertellers: 14 passagiers, overlevenden van een scheepsramp, de krant die de financiële reden van de ramp beschrijft en de schrijver zelf.
Reacties
‘In Zo oud als de tijd komt van alles aan bod en toch vormt deze prachtige, lichtvoetige roman één geheel. (…) Je kijkt dertig eeuwen terug in de tijd. (…) De schranderheid van een jong meisje staat tegenover de botte domheid van oorlogszuchtige mannen, kinderlijke onschuld tegenover bruut geweld. (…) Aan Koolschijn’s proza lees je al af dat hij een ervaren wandelaar is. Hij ziet verborgen paden waaraan een ander voorbij zou lopen. Het resulteert in een rijke roman die steeds van richting verandert, tot je ineens boven op de bergtop staat, alles overziet en begrijpt dat je misschien niet de snelste, maar wel de mooiste route hebt gelopen.’ (Bo van Houwelingen) (De Volkskrant, 27/28-9-24)
‘Gerard Koolschijn kende ik alleen als vertaler van Griekse tragedies en Plato en als schrijver van een boek over Plato: De aanval op de democratie . Maar hij schrijft ook romans. Ik heb de eerste, Geen sterveling weet , gemist en dat ga ik snel goed maken, want Zo oud als de tijd is een indrukwekkend boek, met veel ontroerende passages. Met een verrassende kijk op een bekende vrouw uit de Griekse tragedies, die hier niet als een overspelig monster wordt opgevoerd, maar als een verstandige, gevoelsrijke vrouw , die begrip verdient voor haar daden. En met een mooi verwoorde, terechte woede over het door mensen willens en wetens vernietigen van de aardbol, waarbij de schrijver als oude man de balans opmaakt van zijn eigen kleine leven en het weerzinwekkende grote leven om hem heen.’ (Hans van der Heijde) (Tzum, 10-9-24)
‘Koolschijn grijpt je meteen bij de lurven: de passages over de geboorte en begeleiding van een dochter (…) zijn bijzonder prikkelend geschreven, strak van penvoering en vanaf het begin zwanger van zowel liefde als dreiging. In prachtige, koortsachtige scènes raakt hij ook andere thema’s dan het ouderschap aan. Zo vangt Koolschijn in een paar regels dialoog het hele dilemma van de technologische vooruitgang. Helaas tuimelde ik gedurende het tweede deel wel uit het boek, al kan dat ook veroorzaakt worden door het feit dat ik (…) de Griekse drukdoenerij vooral interessant acht als interpretatiebron voor psychologen of filosofen.’ (S. Kort) (NRC, 25-10-24)
‘Zo oud als de tijd is een barok én teder verhaal. De angsten en twijfel van zijn personages beschrijft Koolschijn fantastisch.
In het slot van zijn rijke roman laat hij woedend weten: ‘Steeds dieper zak ik weg onder de mokerslagen van de tijd.’ (Hans van der Ploeg) (Nederlands Dagblad, 8-11-24)